De maatschappelijk-organisatorische systemen die sinds de industriële revolutie zijn ontwikkeld zijn niet meer van deze tijd. Wat 100 jaar geleden bedacht is sluit niet meer aan bij de vraagstukken van deze tijd. Dat uit zich bijvoorbeeld in onbetaalbare zorg, bureaucratische onzin, uitsluiting van mensen en een steeds grotere tweedeling.

Tegelijkertijd bruist het in de maatschappij van nieuwe initiatieven en experimenten: zorgcoöperaties, broodfondsen, energiecoöperaties, geveltuintjesfestivals, burgerbegrotingen etc.

Duurzame Samenleving

Als coach van twee welzijnsorganisaties en van een samenwerkingsverband werk ik dit jaar midden op dit snijpunt. Met deze organisaties en vanuit de opleiding Transitie Management, heb ik een toekomstbeeld van de Duurzame Samenleving ontwikkeld.

Burgers voor burgers

Het gedeelde toekomstbeeld heeft te maken met het benutten van mogelijkheden van individuele burgers en van burgers samen. In de ideale toekomst voelen burgers zich verantwoordelijk voor het samenleven in hun buurt en wijk. Zij beschikken zelf over budgetten waarmee ze ondersteuning kunnen inzetten.

Bij burgers is het besef dat en hoe zij kunnen bijdragen aan die participatiemaatschappij nog pril. Misschien is dat besef laten groeien en laten omzetten in doen wel de grootste transitie/ transformatie[1]. Hier ligt nog een enorm potentieel. Het is met name de rol van welzijn de mogelijkheden en talenten van burgers te signaleren en te verbinden. Welzijn ondersteunt en stimuleert duurzaam samenleven, zodat de idee van een participatiemaatschappij werkelijkheid wordt. Die rol is meer nodig dan ooit. Vreemd genoeg staat juist deze rol onder druk. Welzijn wordt, met de vorming van CJG’s, sociale wijkteams, zelfredzaamheidsmatrixen etc, steeds meer naar het oplossen van individuele problematieken gedreven. Maar je energie en tijd kun je maar één keer inzetten. Kies je voor inzet op individuele casuïstiek dan gaat dat ten koste van de ondersteuning van burgerkracht. Hoe minder burgerkracht, hoe meer individuele problematiek. Dit is a.h.w de tweede transitie: welzijn richt zich meer dan ooit op het verbinden van burgers en onderhoudt dus ook contacten met alle burgers, niet alleen met de kwetsbaren. De derde transitie gaat over de samenwerking met professionals. Zij vinden nieuwe methoden van samenwerken, ondersteunend aan die burgerkracht. Dit vindt nu veelal plaats in sociale wijkteams, sociale loketten e.d. Het is van belang dat deze transitie wordt gestuurd en gevoed door de eerst twee, in plaats van andersom.

In beeld

Onderstaande afbeelding visualiseert dit:

In een participatiemaatschappij ligt de focus op:

• Mogelijkheden: geluk is het beoogde effect, gedefinieerd als autonomie (eigen regie), competent (eigen kracht) en verbonden (waardering ontvangen en geven). Dat mag gewoon leuk zijn en heeft zeker niet alleen met problemen te maken;
  
• Burgers voor elkaar, ieder met hun talenten (de as ‘collectief’). Cliënten is een term die niet meer past. Niemand is alleen maar kwetsbaar of heeft alleen maar problemen. Iedere burger heeft iets te vragen én iets te bieden. We helpen de samenleving te kantelen van individualisme en consumentisme naar burgerkracht en samenkracht. Van vraag- naar aanbod gericht: het aanbod van burgers o.b.v. hun talenten en passie weliswaar.

Idealiter vormen burgers werkgemeenschappen, verantwoordelijk voor hun gemeenschap. Dit leidt naar een situatie burgers in een gebied over budget beschikken. Zij geven aan waar professionals van toegevoegde waarde kunnen zijn. Dus niet ‘professionals geven kleur aan de wijk’ maar ‘burgers geven kleur aan de wijk’.

[1] Transitie en transformatie zijn in deze blog synoniem en staan voor een systeemwijziging. Samen wordt, met vallen en opstaan,gewerkt aan nieuwe oplossingen.

‍