De onderwijssector is in beweging. Ik word er blij van.
De onderwijssector is in beweging. Ik word er blij van.
Het is aan alles te merken: dichtbij zie ik bewegingen van leraren ontstaan die terug willen naar hun passie en willen leren van elkaar. Op een van mijn twitter berichten over de geringe tijd die een docent aan lesgeven kan besteden, n.a.v. een artikel in de Volkskrant, kreeg ik veel reacties.
Onze minister van onderwijs, Jet Bussemaker, vindt goed onderwijsbestuur en de publieke belangen die daarbij in het spel zijn, niet alleen een zaak van professionele bestuurders, maar ook van leraren, leerlingen, studenten en ouders. Zij wil het debat over goed onderwijsbestuur een impuls geven, door jaarlijks een gezag hebbende bestuurder of wetenschapper te vragen om een essay te schrijven over de stand van het onderwijsbestuur. Een heel goed idee!
Just in time verscheen deze week, op de Dag van het Onderwijsbestuur, het eerste essay van Edith Hooge, bijzonder hoogleraar aan TIAS. Het essay is n.m.m. een masterpiece: het is duidelijk, actueel, praktisch, prikkelt én daagt onderwijs uit aan de slag te gaan. Ik denk dat ik vooral zo enthousiast ben door dat laatste: Hooge benoemt de regeldrift, de enorme verantwoordingslast e.d. in onderwijs en laat zien dat het aan onderwijsorganisaties zelf is hierin verandering te brengen.
Het essay begint met een aantal pittige paradoxen:
- er zijn teveel regels én er is teveel vrijblijvendheid
- onderwijs heeft een belangrijke publieke functie maar onderwijsbestuur ontbeert voldoende publieke oriëntatie
- de schaalgrootte in onderwijs ontstijgt de menselijke maat terwijl er een noodzaak is tot samenwerken
- de verantwoordingslast voor bestuurders is enorm terwijl er onvoldoende tegenwicht is bij hun bestuurlijk handelen
In onderstaande figuur heb ik, dat wat voor mij de kern van het essay is, samengevat. In de binnenste cirkel staan de hoofdrol spelers: leerlingen, ouders, leraren e hun direct leidinggevenden. Met hen staan de bestuurders (buitenste ring) in nauw contact, volgens de groen gestippelde communicatielijnen. Bestuurders moeten wegblijven van de valkuilen: te veel regedrift, te hoge verantwoordingslast en 'too big to succeed'. Het valkuilgedrag dat daarbij hoort staat in het linkerdeel van de buitenste cirkel. Het gewenste gedrag staat in de rechter buitenste cirkel. De bedoeling is hoge ambities concreet én waar te maken middels professionele autonomie en samenwerking.
140530 Onderwijsbestuur Hooge
samenvatting essay E. Hooge 26-5-14
Voor twee adviezen wil ik extra aandacht vragen.
Het essay haalde afgelopen week met name de pers i.v.m. de uitspraken over deeltijd juffen. De boodschap is echter: zet de nu nog vaak vrijblijvende individuele professionele autonomie om in collectieve autonomie, zonder te vluchten in regels, protocollen en handreikingen! Daarvoor is het nodig dat de beroepskwaliteit omhoog gaat. Dat vraagt om betere opleidingen en een betere sturing op het personeelsbestand.
Het onderwijs is meervormig: Hooge vraagt besturen het verschil als uitgangspunt te nemen. Niet uniformeren en standaardiseren maat diversificeren en variëren. Dit vraagt om een lerende organisatie, zie mijn vorige blog.
Veel van de adviezen van Hooge zijn m.i. te vertalen naar bestuur van andere publieke sectoren. Kunnen Edith Schippers en Ronald Plasterk ook zo'n mooie opdracht uitzetten voor de zorg en gemeente sectoren?
