Ik las dit interessante Working Paper van een onderzoeksproject naar betalen met meer dan geld alleen. Het onderzoek is gedaan door de Nijmegen School of Management. Het is m.i. Interessant voor iedere organisatie die op zoek is naar nieuwe businessmodellen. Het is één van de bouwstenen voor transities. Hier volgt mijn samenvatting.

Oude systemen

Afscheid nemen van gevestigde maatschappelijke en economische systemen is vandaag de dag onontkoombaar geworden. Dat geldt voor onderwijs, voor zorg, voor overheid, energie, vervoer én zo ook ons financiële systeem.

Nieuwe businessmodellen

In onze maatschappij ritselt het van nieuwe oplossingen, kansen, projecten en experimenten. Hierbij wordt circulair gedacht, lokaal geproduceerd met korte ketens, gewerkt met een open proces (co-creatie) in samenwerking met de consument (pro-sumer). Steeds zien we radicale innovatie van buitenaf komen. Niet bezit maar behoeften staan centraal. Nieuwe businessmodellen gaan over duurzaamheid, participatie en betrokkenheid. In onze maatschappij is er een roep om decentralisatie en participatie op alle mogelijke terreinen, zoals energie zorg en mobiliteit. Nieuwe transactie middelen doen voorzichtig hun intrede, zoals tijd, punten of energie. Dat maakt dat we naar de rol van geld moeten kijken.

Dat kan niet waar zijn

Het huidige financiële systeem is kwetsbaar. Het kent crises, lokt perverse effecten uit en staat los van de eigen samenleving. Er wordt meer geld met geld gemaakt. Lees het boek van Joris Luyendijk er maar op na. Punt is dat er geen koppeling is tussen geld en reële waarde. Denken in geld doet niet alleen de gevestigde orde. Het uitdrukken van waarde in geld zit in onze genen en is heel moeilijk te veranderen.

Hybride bankieren

Bij hybride bankieren realiseren mensen in een gemeenschap transacties met elkaar op basis van verschillende soorten waarde-eenheden, waarbij deze waarde-eenheden ook onderling geruild kunnen worden.

Doel is de economie te versterken door mensen een alternatief participatiemodel aan te bieden, door een breder scala aan transactiemiddelen. De term hybride staat voor het vermengen van ongelijksoortige zaken. Dus geen monocultuur van geld maar een hybride systeem van veel waarden, zoals zorg, onderwijs, voedsel, energie of een sociaal netwerk.

Transactiearena

Op basis van praktijkvoorbeelden (zoals ruilsystemen, alternatieve currencies, met paspunten stimuleert de regio Rivierenland maatschappelijke participatie), simulatie en 2 pilots heeft men een transactie arena model gemaakt. Deze arena is hieronder afgebeeld het geeft de belangrijkste onderdelen van hybride bankieren aan. Deze spreken m.i. voor zich.

Participatie en vetrouwen

Participatie en vertrouwen blijken van cruciaal belang. Een netwerk van deelnemers is een basisvoorwaarde om te bestaan. Participatie is nodig om het systeem in stand te houden. Maatregelen om vertrouwen en het initiatief te vergroten zijn persoonlijk benaderbare bestuursleden, een fysieke kantoorlocatie, ratingsystemen, klachtencommissie of aandeelhouderschap voor deelnemers.

Naar de volgende vraagstukken volgt nader onderzoek:

• juridische context: toezicht is nodig
  
• fiscale context: als de waarde in geld is uit te drukken wordt belasting geheven
  
• institutionele context: hoe fungeert een hybride bank naast de bestaande instituties?
  
• organisatie vormen: alleen de stichting lijkt een geschikte rechtsvorm. In de toekomst bieden Social Enterprises en Benefit Corporations misschien uitkomst. Maar niet de organisatie maar het organiseren staat centraal, niet de bank maar het bankieren!
  
• transitie: van pilot naar realiteit: hoe schaal je op naar een grotere schaal is, zoals bij iedere transitie, een aandachtspunt.