Zes te veranderen gewoontes

P. Hilhorst en J. van der Lans schreven in het tijdschrift Sociale Vraagstukken een serie over van 30 artikelen over de decentralisaties . Hun conclusie: we kampen met 5 hardnekkige gewoontes in het sociaal domein. Ik vind ze heel herkenbaar, heb er een 6e aan toegevoegd en deel ze graag met jullie. De volgorde heb ik aangepast, de inhoud aangevuld met mijn ervaringen.

De individualiseringstrechter

Individualisering is het standaard organisatieprincipe in de professionele praktijken, van indicatie tot registratie. De ideologie is nog steeds zelfredzaam in plaats van samenredzaam. Terwijl decentralisaties gaan om socialiseren, om lokaal samenleven in sociale netwerken, om het inbedden van professionals in buurten, , om het zoeken naar andere verhoudingen tussen formele en informele zorg. Dat kan door het netwerken van mensen of lotgenoten te betrekken. Weerstand zit zowel bij professionals als bij inwoners zelf.

Focus op problemen in plaats van mogelijkheden

Hardnekkige gewoonte die ik zie en graag op nr 2 plaats: nog steeds worden mensen vooral gezien als cliënten met een hulpvraag. Zoals Cormac Russell het treffend omschrijft in zijn TED talk (klik hierop als je deze wilt zien): “We need to focus on what’s strong in stead of  ‘what’s wrong". Diezelfde mensen zijn echter tegelijkertijd inwoners met een geschiedenis, een context en talenten. Dat zien zorgt dat we de mogelijkheden voor wederkerigheid gaan benutten en iedere bewoner wordt verleid iets bij te dragen aan zijn leefomgeving.

De vloek van de regelgestuurde efficiëntie

Regelgestuurde overheidsorganen, zoals de belastingdienst en de RDW, werken efficiënt met boetes, beslagleggingen e.d. Voor professionals die maatwerk proberen te leveren, zorgt die efficiëntie voor een grotere werklast. De schrijvers pleiten voor een aftakking voor maatwerk bij dit soort overheidsorganen. Voorbeelden zijn 'Vroeg erop Af' in Amsterdam en 'Vindplaats Schulden' in Nijmegen.

We leren verkeerd

Het ideaal in het sociaal domein is de lerende, kennis delende professional, nieuwsgierig en onderzoekend. Leren is nu nog vaak vanuit een centraal punt georganiseerd en aanbod gedreven. Nodig is een lerende lokale gemeenschap van professionals van verschillende snit, die geoefend worden in reflectie en van elkaar leren. Het is hard nodig die cultuur te stimuleren en er tijd voor te maken.

Het keukentafelgesprek is geen machtsvrije ontmoeting

Keukentafelgesprekken zijn gesprekken die onder spanning staan:

• cliënten proberen hun zorg en vergoeding te optimaliseren
  
• gemeenten proberen de schaarse middelen goed te verdelen
  
• professionals proberen ondersteuning te bieden binnen de beschikbare budgetten en tijd.
  

Mensen ervaren het vaak als beoordelingsgesprekken. Bij herindicatie is dat feitelijk ook zo. Risico is dat hoe zieliger je je voordoet, hoe groter de kans dat de overheid je hulp biedt. Terwijl het doel is dat bewoners met hun eigen netwerk hun eigen plan maken. Een blijvend resultaat ontstaat alleen door de omgeving te laten meewerken.

Decentralisaties willen we niet zien als machtsoverdracht

Gandi zei het al""alles wat je voor mij doet, zonder mij, doe je tegen mij". Het gaat erom mensen meer zeggenschap te geven over hun leven. Daarvoor is volgens de schrijvers een drievoudige machtsoverdracht nodig:

• van Rijk naar gemeenten
• van beleidsmakers naar uitvoerende professionals
• van hulpverleners naar bewoners.

Met name die laatste machtsoverdracht is het moeilijkst, zo blijkt in de praktijk.

Het uiteindelijke succes van de decentralisaties is, in mijn woorden, of mensen hun samenleven ter hand hebben genomen.

Wil je het hele artikel lezen? Klik dan op deze link.