Collectieve technologie

Onlangs bezocht ik een lezing van Koert van Mensvoort. Hij is ontwerper, filosoof en wetenschapper. Kortom een amateur, zo zegt hij zelf. In het Latijn betekent amateur ‘met passie en liefde’.
Een gouden combinatie, zo bleek, om te dromen over de toekomst. Van Mensvoort pleit voor Next Nature, ofwel, voor een andere relatie tussen technologie en natuur.
De lezing sprak me aan, allereerst omdat ik mensen bewonder die over de toekomst kunnen dromen én die dromen kunnen verbeelden. Ten tweede omdat van Mensvoort’s boodschap nauw verbonden is aan transitiemanagement. Daarover straks meer. Eerst meer over de inhoud van lezing.

Kanteling naar Next-Nature

We zijn gewend natuur te beschouwen als alles wat geboren is: het geheel aan planten, dieren en landschappen. De natuur groeit, als vanzelf. Dingen die wij mensen maken groeien echter ook, als vanzelf. Interessant is zijn kwadrantenmodel: zie de afbeelding.

• As 1: geboren of door de mens gemaakt
  
• As 2: gecontroleerd of autonoom (buien onze controle, vanzelf groeiend).
  

Je ziet een kanteling van ons natuurbegrip van het linkerdeel naar de bovenste 2 kwadranten: in het onderste kwadrant is de vraag of technologisch gemodificeerde bananen, bio-kippen etc nog wel tot de natuur behoren. In het kwadrant rechts boven zie je dat zaken zoals het file probleem, het financiële systeem een eigen dynamiek kennen, die we niet meer beheersen. Ze groeien autonoom!

Technologie piramide

Van Mensvoort pleit ervoor dat we ons bewuster worden van hoe technologische ontwikkeling ontstaat. Die ontwikkeling laat hij zien met de piramide van technologie.

Van onder naar boven:

1. Visionairs bedenken en verbeelden technologische ontwikkelingen
   
2. Wetenschappers ontwikkelen een werkend prototype
   
3. De innovatieve ondernemer brengt dit prototype op de markt en maakt het toegepast en haalbaar
   
4. Ontwerpers en marketeers zorgen voor verdere acceptatie
   
5. Beleidsmakers en marketeers maken het product onmisbaar
   
6. Misschien zijn het de docenten in onze maatschappij die het product onzichtbaar maken. Het is er gewoon. Voorbeeld is ons alfabet.
   
7. En misschien zijn het onze ouders die zorgen dat het product een onderdeel is van onze menselijke natuur, zoals het dragen van kleding.

Wenselijke ontwikkeling

Als we ons bewust zijn van deze ontwikkelingslijn kunnen we, volgens van Mensvoort, bewuster sturen op wenselijke technologische ontwikkeling.


Van Mensvoort doet dat zelf heel mooi door zijn lezing te beginnen met allerlei, door Nano technologie mogelijke, nieuwe producten. Hij maakte zelfs een mobiele Nano supermarkt (een soort SRV wagen 4.0). Als luisteraar voel je in eerste instantie intuïtief aan welke producten uit die supermarkt je wenselijk vindt en welke niet. Een Twitter implantaat op de plek van je getrokken verstandskies wil niemand. Je mobiel opladen met de uit je buikvet opgewekte energie lijkt aantrekkelijk. Maar wacht even, wat is het gevolg ervan? Gaan we dan niet ongebreideld nog meer en nog ongezonder eten?


Het doet me denken aan het boek van Dave Eggers, De Cirkel. Ook daar beginnen allerlei innovaties met een reden die best logisch is. Maar als we even verder denken leiden ze tot een maatschappij waarin niemand wil leven.

Van Ik naar Wij

Van Mensvoort wil dus dat we nadenken over welke innovaties we echt nodig hebben. Technologie moet niet alleen enkele individuen helpen, het moet de mensheid vooruit helpen. De vraag is wat we als mens willen doorgeven aan de toekomst. Daarom roept van Mensvoort op ons bij elke nieuwe gadget af te vragen wat deze bijdraagt aan de menselijkheid. Ethiek en technologische ontwikkeling zijn nauw verbonden. Zo noemt hij flitskapitaal een digitale sprinkhanenplaag, waarvan alleen enkele individuen beter worden. En sprinkhanenplagen zijn moeilijk uitroeibaar. Voor je het weet wordt ook flitskapitaal next nature: autonoom en oncontroleerbaar.


Uiteindelijk komt het neer op samenleven. Zijn lezing is voor mij weer een teken dat we het individualisme voorbij zijn. Techniek moet ons als collectief vooruit helpen. Wat betekent dat voor maatschappelijke organisaties? Onderwijs kan bijdragen door kritische, samenwerkende en creatieve kinderen op te leiden. Welzijn kan werken aan sterke gemeenschappen, waar weer solidariteit en verbondenheid ontstaat. Ik ga me voortaan bij ieder nieuw product of dienst afvragen wat het bijdraagt aan de mensheid en probeer ernaar te handelen. Wat doe jij?


Met dank aan Koert van Mensvoort voor de inspirerende lezing! Afbeeldingen afkomstig van: www.mensvoort.com

‍